"Thận trọng. Mùa lá rụng!"
Người yêu thi ca Nga biết bài thơ “Mùa lá rụng” của nữ thi sĩ Olga Berggoltz qua bản dịch của nhà thơ Bằng Việt. Olga Berggoltz viết bài thơ này năm 1938. Tâm trạng đổ vỡ của người đàn bà yêu. Không có hình ảnh nào đẹp hơn, biểu cảm hơn hình ảnh mùa thu xứ lạnh. Rưng rưng sắc vàng. Dịu dàng, mong manh, yếu đuối và nhạy cảm đến nao lòng. Một hơi lạnh thoảng qua, dù rất nhẹ, hay bước chân người bộ hành cũng có thể làm cái trời lá đỏ ấy rụng xuống, khóc òa.
"Tránh đừng động vào cây, mùa lá rụng!". Câu dịch ấy đóng đinh vào nhiều thế hệ người đọc Việt Nam. Nhưng dường như Bằng Việt đã không tiết chế cảm xúc chủ quan. Nguyên nghĩa tiếng Nga “Thận trọng. Lá rụng!” ("Осторожно, листопад!"). Mùa thu ở Mátxcơva người ta thường treo những tấm biển trên các đại lộ, với dòng chữ: “Thận trọng. Lá rụng!” Olga Berggoltz đã ghi chú như thế ở đầu bài thơ. Đó là những tấm biển cảnh báo người tham gia giao thông, đặc biệt là người điều hành phương tiện ô tô và tầu điện thận trọng khi tầm nhìn bị che khuất bởi lá rụng.
Bằng Việt dịch nồng nàn cảm xúc. Giữa ngược xuôi lướt qua những bóng người là hình ảnh một người đàn bà cô đơn, bước đi như chạy trên con ngõ tối, kìm giữ những giọt nước mắt trong cơn mưa chiều buốt giá. Từ chối người tiễn đưa, người đàn bà lao ra ga, rời bỏ thành phố ghi dấu tình yêu, rời xa một mối tình đã thành kí ức. Dõi theo chỉ có những khung cửa ướt nhòe mưa gió.
Cái khoảnh khắc nhạy cảm đến rưng rưng của mối tình (hình như ĐƠN PHƯƠNG) giống cây lá mùa thu đến thế. Tránh đừng động vào cây, mùa lá rụng. Rất tinh tế. Nhưng có chủ quan không khi dịch “Thận trọng” thành “Tránh đừng động vào cây”. Trong nỗi đau kia có cả những hờn giận trách móc, có cả MÙ LẤP của tâm trạng. Chới với, không được đáp lại. Người đàn bà ấy biết và nhắc nhớ chính mình: Sao em phải nhắc mình “Thận trọng. Mùa lá rụng” (Почему припоминаю: "Осторожно, листопад!"). Ở câu kết Olga Berggoltz nhắc lại "Thận trọng. Mùa lá rụng". Lần này hướng tới những người đang cô đơn trên đời (проходящим одиночкам). Một chút gì chua chát về sự THIẾU TỈNH TÁO của lý trí... Bốn lần sử dụng, bốn sắc thái khác nhau. Có lẽ câu dịch quá tinh tế của Bằng Việt phần nào đã trượt khỏi nguyên bản.
Có thể câu thơ này sẽ sát nghĩa hơn nếu do một nữ thi sĩ dịch.
BỖNG NHIÊN TÔI MUỐN BIẾT CẢM XÚC CỦA NHỮNG NGƯỜI ĐÀN ÔNG KHÁC NHƯ THẾ NÀO KHI VÔ TÌNH CHỨNG KIẾN DƯỚI HÀNG CÂY TRÚT LÁ MỘT NGƯỜI ĐÀN BÀ ĐƠN ĐỘC ĐANG BỎ ĐI NHƯ CHẠY?
Листопад
Осенью в Москве на бульварах вывешивают дощечки с надписью "Осторожно, листопад! "
Осень, осень! Над Москвою
Журавли, туман и дым.
Златосумрачной листвою
Загораются сады.
И дощечки на бульварах
всем прохожим говорят,
одиночкам или парам:
"Осторожно, листопад!"
О, как сердцу одиноко
в переулочке чужом!
Вечер бродит мимо окон,
вздрагивая под дождем.
Для кого же здесь одна я,
кто мне дорог, кто мне рад?
Почему припоминаю:
"Осторожно, листопад!"
Ничего не нужно было,-
значит, нечего терять:
даже близким, даже милым,
даже другом не назвать.
Почему же мне тоскливо,
что прощаемся навек,
Невеселый, несчастливый,
одинокий человек?
Что усмешки, что небрежность?
Перетерпишь, переждешь...
Нет - всего страшнее нежность
на прощание, как дождь.
Темный ливень, теплый ливень
весь - сверкание и дрожь!
Будь веселым, будь счастливым
на прощание, как дождь.
...Я одна пойду к вокзалу,
провожатым откажу.
Я не все тебе сказала,
но теперь уж не скажу.
Переулок полон ночью,
а дощечки говорят
проходящим одиночкам:
"Осторожно, листопад!"
Mùa lá rụng
Mùa thu ở Mátxcơva người ta thường treo những tấm biển trên các đại lộ, với dòng chữ: "Tránh đừng động vào cây, mùa lá rụng"
Những đàn sếu bay qua. Sương mù và khói toả.
Matxcơva lại đã thu rồi!
Bao khu vườn như lửa chói ngời,
Vòm lá sẫm ánh vàng lên rực rỡ
Những tấm biển treo dọc đại lộ
Nhắc ai đi ngang dù đầy đủ lứa đôi
Nhắc cả những ai cô độc trong đời:
"Tránh đừng động vào cây, mùa lá rụng!"
Ôi trái tim, trái tim của một mình tôi
Đập hồi hộp giữa phố hè xa lạ
Buổi chiều kéo lang thang mưa giá
Khẽ rung lên bên khung cửa sáng đèn
Ở đây tôi cần ai khi xuôi ngược một mình?
Tôi có thể yêu ai? Ai làm tôi vui sướng?
"Tránh đừng động vào cây, mùa lá rụng"
Nhắc suốt đường cũng chỉ bấy nhiêu thôi!
Nếu không có gì ao ước nữa trong tôi
Thì có nghĩa chẳng còn gì để mất
Anh từng ở đây, từng là người thân nhất
Sao phút này làm người bạn cũng không?
Tôi chẳng hiểu sao cứ ngùi ngẫm trong lòng
Rằng sẽ phải xa anh vĩnh viễn
Anh - con người không vui, con người bất hạnh
Con người đi cô độc quá trong đời.
Thiếu cẩn trọng chăng? Hay chỉ đáng nực cười?
Thôi, hãy biết kiên tâm, mọi điều đều phải đợi
Dịu dàng quá, dịu dàng không chịu nổi
Mưa thầm thì rơi mãi lúc chia ly
Mưa tối rầm nhưng ấm áp nhường kia
Mưa run rẩy trong ánh trời chớp loá...
Anh hãy cố vui lên dù con đường hai ngả
Tìm hạnh phúc bình yên trong ấm áp cơn mưa!...
Tôi ra ga, lòng lặng lẽ như xưa
Một mình với mình thôi, chẳng cần ai tiễn biệt
Tôi không biết nói cùng anh đến hết
Nhưng bây giờ còn phải nói gì thêm!
Cái ngõ nhỏ con đã tràn ngập màu đêm
Những tấm biển dọc đường càng thấy trống:
"Tránh đừng động vào cây,
mùa lá rụng..."
Bản dịch của Bằng Việt
Phần đọc thơ của blogger Người Kinh Bắc trên Zing
Càng đọc càng cay. Mới chạm thôi mà đã rụng rồi. Chúc Nhân an lành, hp.
[img]7[/img]
dạo này" bận quét lá " hay sao mà không viết bài nào Nhân nhỉ ?[img]109[/img]
"Tay nhặt lá, chân đá ống bơ" Càng đọc câu này càng cay. [img]14[/img]
Chẳng biết viết gì. Đầu đặc như đất ấy.
Mùa lá rụng thật hay nhưng cũng thật buồn, làm nao long bởi mùa thu những chiếc lá rơi rơi, tâm trạng người phụ nữ càng thấy lẻ loi trống vắng và cô đơn trong bài thơ. .Nếu không có gì ao ước nữa trong tôi Thì có nghĩa chẳng còn gì để mất Anh từng ở đây, từng là người thân nhất Sao phút này làm người bạn cũng không? Chúc bạn chiều chủ nhật thật vui và ấm áp!
Đúng là đã yêu một điều gì đó rồi, chẳng muốn nó thay đổi bạn nhỉ
Em không phải là tâm hồn lãng mạn với những vần thơ nhưng đọc bài này của Olga thì thấy touch rất nhiều. Đọc bản nguyên gốc cảm nhận được sự mong manh yếu đuối bất cần của người phụ nữ đơn côi trong vô vọng của tình yêu. Cách dịch của Bằng Việt "tránh đụng vào cây, mùa lá rụng" có vẻ lột tả được ý tác giả hơn là "thận trọng, mùa lá rụng". Tuy nhiên khổ thứ 3 tác giả dịch không được sát nghĩa lắm. Tại sao Blogger hay khai thác những khổ thơ buồn vậy, buồn đến não lòng khi đọc bài này!
Đúng là khổ thơ thứ ba dịch sai: Không là người yêu, không là người thân, cũng không phải là bạn. ---- Anh có "khai thác" gì đâu, chỉ là tranh luận thôi. Ai lại lấy cảm xúc của phái nữ để thể hiện cảm xúc của mình!
Em cũng rất thích bài thơ này. " tránh đừng động vào cây - mùa lá rụng" câu này hay hơn nhiều so với "thận trọng, lá rụng"
một buổi chiều đang dần sẫm tối, những sắc màu rực rỡ cũng lạnh dần, một buổi chiều dưới cơn mưa lạnh giá, một người phụ nữ đơn côi với trái tim rạn vỡ..càng đọc càng thấm buồn anh à
Chết rồi. Một fan của Olga! Anh thuộc rất ít thơ và cảm thụ thơ không tốt. Entry này chỉ muốn nói một điều là rất có thể trong nỗi đau mù lấp người ta sẽ thiếu tỉnh táo thôi. Thận trọng, cây đang mùa lá rụng.
em có nghe giai thoại về t.y của Olga v Bec-xô-nôp (k biết viết thế có đúng k nữa). Về bản dịch bài thơ này thì giống như đã yêu một điều gì đó rồi, chẳng muốn nó thay đổi [img]1[/img] " Em nhớ lại chuyện ngày quá khứ Tiếng hát thơ ngây của người thiếu nữ Ngôi sao bừng sáng trên sóng Neva Và tiếng chim kêu những buổi chiều tà Năm tháng đắng cay hơn, năm tháng ngọt ngào hơn Em mới hiểu, bây giờ, anh có lý Dẫu chuyện xa rồi, anh xa cách thế Em hát khác xưa rồi, khóc cũng khác xưa...."
Em thích như thế là đúng thôi, nó quá thơ, quá tinh tế. Đừng động vào nỗi đau sang mùa. Anh không có ý chữa đâu. Nhưng quả thật nó không tải hết nghĩa trong 4 lần dùng câu này. Lần đầu tiên, Olga dùng hoàn toàn với nghĩa đen trong phần chú thích cảu bài thơ. Lần thứ hai nói với tất cả mọi người (cô đơn hay đang hạnh phúc). Lần thứ ba nói với chính mình. Và lần thứ tư nói với những người đơn lẻ như một trải nghiệm chua xót. ---- Nếu có sửa anh chỉ sửa thành “Thận trọng. Lá rụng” ở phần ghi chú đầu bài thôi. Những phần sau anh sẽ bỏ hết ngoặc kép đi. ---- Em có thể tìm hiểu thêm về hoàn cảnh ra đời của bài thơ này. Nếu anh nhớ không nhầm nó xuất phát từ tình yêu đơn phương của Olga với một nhà thơ nổi tiếng. Olga sống ở Leningrat (Saint Peterburg) và người kia ở Matskova. Trong nguyên bản vị chua chat, giận hờn nhiều hơn BV dịch. Chắc em cũng đã tham khảo bản dịch theo đường link. Nó rất sát nghĩa, tuy nhiên không được thơ như bản dịch của BV.
Thái Bá Tân cũng dịch lại bài thơ này, nhưng giọng nhấm nha, nhấm nhẳn. Không hay. Đường link dưới là bản dịch của một phụ nữ: http://lanoanhblog.blogspot.com/2009/10/mua-la-rung-olga-berggoltz-ban-dich-cua.html
Nhận xét
Đăng nhận xét