Chuyện đổi tên

Ngày xưa trường nó có 3 cơ sở: khoa Hoá đóng tại Viện Đại học Đông Dương do người Pháp xây tại 19 Lê Thánh Tông, các khoa khoa học tự nhiên ở 334 Nguyễn Trãi và các khoa xã hội ở Mễ Trì. Buổi sáng đi nộp hồ sơ tuyển sinh cho con trai, nhìn địa chỉ 334 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội nó tự nhủ “Trường mình đây mà!”

Phòng Đào tạo ngày xưa ở dãy nhà này. Ngày 15 tháng 8 năm 1985, dưới cơn mưa chiều bất ngờ ập xuống, cầm tờ giấy phân công công tác trong tay, nó cùng các bạn đứng trong dãy hành lang này chờ xe công trường thuỷ điện Hoà Bình về đón. 28 năm sau, nó tự tin phăm phăm đi về hướng đó. Đeo kính, ngó ngó nghiêng ngiêng. Không tìm thấy, nó hỏi một cô bé sinh viên. Cô bé nói phòng Đào tạo ở dãy nhà khác rồi tận tình dẫn tới tấm bảng sơ đồ nhà trường.

 Theo chỉ dẫn của cô bé nó nhằm hướng dãy nhà khác. Dãy nhà bên trái xưa là khu kí túc. Một toà nhà mới mọc lên ở chỗ trước kia là Nhà ăn sinh viên. Ngày ấy khoa của nó mới thành lập nên văn phòng khoa, phòng học, thư viện được bố trí xen trong khu kí túc. Lũ bạn nội trú cần không quá 2 phút để có thể có mặt tại giảng đường sau khi thò chân quơ đôi dép dưới gầm gường. Có đứa vì vội nên xuất hiện trên lớp với vệt nước dãi khô trên má. Chúng có thể biến mất khỏi lớp tiết cuối để nhập vào đám sinh viên ồn ào trước cửa nhà ăn. Nó nhớ có lần ông giáo người Nga bảo nó dẫn xuống tìm hiểu bữa ăn của sinh viên. Rất ngượng nhưng nó cũng dẫn thầy đi. Nhà ăn thiếu ánh sáng, tăm tối và bẩn thỉu. Nó và thầy nhập vào một nhóm đang ăn đứng. Trên chiếc bàn đá ganito chỉ còn nồi cơm và nồi canh dở. Mấy cậu sinh viên lúng ta lúng túng. Ông thầy nhanh nhẹn lấy thìa xúc cơm và chan thứ  nước canh đen như nước cống vào bát. Ăn xong ông hỏi phải trả bao nhiêu và góp ý canh nên có thêm ít mỡ… Từng ấy năm qua rồi! Anh bạn ngày xưa lên lớp với vệt nước dãi và thường trốn tiết cuối vì sợ lỡ giờ mở nhà ăn bây giờ trở thành đại gia, nếu đứng ở đây lúc này không biết anh có nhớ tiếng khua thìa đũa ngày nào.

Còn phải đi làm nên nó không có thời gian để ngắm nghía xem ngôi nhà 8 tầng này xây trên nền đất nào. Gọi thang máy lên tầng 6 tìm vào phòng Đào tạo. Nhìn bộ hồ sơ nó chìa ra người ta chỉ sang Đại học Khoa học Tự nhiên ở số 334. Nó ngây ra không hiểu gì. “Trong khuôn viên này à?” “Vâng, nhà T1”. Lạ nhỉ. Một trường có đến 2 phòng Đào tạo? À, chắc phòng này phụ trách tuyển sinh Đại học và trên đại học, còn con mình đang tuyển sinh vào PTTH chuyên – nó tự nhủ.

Nhà T1 là khu giảng đường chính ngày xưa. Sảnh chính đang được sử dụng làm nơi trưng bày tư liệu về cuộc đời và sự nghiệp của giáo sư Nguỵ Như Kon Tum, vị hiệu trưởng đầu tiên của trường nó. Tên ông giờ được đặt cho một đường phố trong quận và cái hội trường cổ kính ở khoa Hoá.

Leo lên tầng nộp hồ sơ xong, xuống lấy xe ra về nó mới nhìn kĩ khuôn viên trước khu giảng đường. Gốc cây hoàng lan là chỗ trước kia nó thường để xe. Ngày ấy đi học bằng xe đạp. Chiếc xe cũ của bố. Cái xe duy nhất ấy có từ khi nó còn bé lắm, từ cái thời xe đạp đeo biển kiểm soát và có giấy đăng kí. Bố đã chở anh em hắn qua những chặng đường chiến tranh bằng chiếc xe ấy… Một ngày tan lớp nó đứng như trời trồng khi không thấy chiếc xe dưới gốc hoàng lan. Nó với bạn khoá chằng hai chiếc xe kĩ lắm mà. May sao lần ấy bảo vệ trường và công an bắt được nhóm tội phạm nên nó lấy lại được.

... Chạy xe xuôi theo con đường sâu xuống phía dưới vòng qua dải phân cách, nó thấy trường có thêm một cái cổng mới. Tấm biển phía trên làm nó hiểu ra chỗ sai của mình. Té ra lúc đầu nó đã vào phòng đào tạo của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thay vì phải vào Đại học Khoa học Tự nhiên.

Đúng, nó có biết năm 1993 trường Đại học Tổng hợp sát nhập với hai trường khác thành Đại học Quốc gia Hà Nội. Đấy là về phương diện hợp nhất. Nó cũng biết về phương diện ly khai trường đã tách thành: ĐHKHXH&NV và ĐHKHTN, nhưng không ngờ cái cơ sở 334 Nguyễn Trãi này được chia cắt, trổ thêm cổng để trở thành một trường độc lập với địa chỉ 336. Thói quen thật là!!!

***

Đôi khi nó gặp khó khăn do thói quen sử dụng tên cũ. Người ta nói A, nó hình dung B. Tỉ dụ như hai trường mà rất nhiều đồng nghiệp của nó tốt nghiệp: trường Đại học Ngoại ngữ (ở Thanh Xuân) và Đại học Sư phạm Ngoại ngữ (ở Cầu Giấy). Sở dĩ nó phải đưa thêm mấy cái đóng mở ngoặc là vì ĐHSPNN khi hợp nhất vào Đại học quốc gia Hà Nội đổi tên thành Đại học ngoại ngữ, còn đến lượt mình Đại học Ngoại ngữ lại đổi tên thành Đại học Hà Nội.

Các thầy có vô vàn những lý do hợp lý giải thích cho việc cùng một cái tên nếu dùng để chỉ trong thời quá khứ sẽ trường này, còn trong hiện tại lại là trường khác. OK. Nhưng câu chuyện đổi tên phố nhà nó mới thuộc hàng crazy. Tự thuở nào phố nhà nó có tên Nam Đồng, gắn với cái làng cùng tên, ngôi đình cổ cùng tên, ngôi chùa cùng tên. Rồi một ngày tên phố được đổi thành Nguyễn Lương Bằng - tên vị phó Chủ tịch nước Việt Nam. Thật vinh dự  tự hào cho cư dân phố nhà. Nhưng oái oăm thay, thời gian gần đây, một con phố mới được mở song song phố cũ và người ta chán dùng tên các chính khách nên lấy lại địa danh Nam Đồng đặt cho phố. Đâu có vấn đề gì đối với đám người nhập cư. Nhưng sao nó cứ băn khoăn. Liệu linh hồn ông bà và anh trai nó quen với tên cũ có lạc đường về khi nghe khấn gọi. Ít nhất người ta cũng nên thêm chữ MỚI để phân biệt chứ nhỉ. Ôi, thật là đồ…!!!!